Õ¿íèé óðò íàñëàõûí íýã ¿íäýñ áîë çºâ õîîëîëò ÿàõ àðãàã¿é ìºí. Ǻâ õîîëëîõîä óóðàã, àìèí äýì, ýðäýñ, äàâñ, óñ, ººõ òîñ, í¿¿ðñ óñ, çýðýã ìàø îëîí ÷óõàë îðöóóä àãóóëàãäñàí õîîë õ¿íñ áýëòãýæ õýðýãëýæ ñóðàõ íü ÷óõàë þì.
Ýíýõ¿¿ ñýäýâò çºâõºí ººõ òîñ, í¿¿ðñ óñ áîëîí óñ àãààðûí õ¿íèé áèåä ÿìàð íºëººòýéã çºâõºí ýð¿¿ë àõóéí ìýäýãäýõ¿¿í îëãîõ òºäèé㺺ð öóõàñ äóðüäàí òîëèëóóëæ áàéíà.
Өөх, тос
Өөх тос бол хүн, амьтан ба ургамалд зайлшгүй хэрэгцээтэй. Хүн ба амьтан, ургамалд исэлдэлтийн үйл явцдаа их хэмжээний дулаан ялгаруулж, ингэснээрээ хүний энергийг бий болгож байдаг чухал бодис юм. Өөх тос аìьтны ба ургамлын гаралтай гэж ерөнхийд нь ангилна. Гэхдээ өөх, тосны доторхи химийн бүтэц буюу нүүрс төрөгчийн гинжин хэлхээний валентий ханамжийн байдлаас нь харгалзан ханасан ба ханаагүй өөх тос гэж ерөнхийд нь 2 ангилна.
Ханасан өөх нь голдуу хатуу, задрах нь хэцүү, бие мах бодид сууж тунах нь их байх ба амьтны гаралтай өөхнөөс тэмээний бөхнөөс бусад өөхнүүд, хонь, ямааны гадар болоод дотор гэдэсний өөхнүүд, үхрийн дотор ба гадар өөхнүүд зэрэг нь ханасан өөхөнд ордог бол тэмээний бөх, хонины сүүл, адууны өөх, тарваганы өөх нь ханаагүй өөхөнд орох бөгөөд эдгээр нь хоол хүнсэнд хэрэглэхэд амархан задарч биед дулааны энергийг хурдан ялгаруулах ба эд эрхтэнд суулт нь бага байдаг.
Гэхдээ эдгээр өөхийг ханаагүй өөх буюу сайн гэж хоол хүнсэндээ хэтрүүлэн хэрэглэвэл ходоод гэдэс, нойр булчирхаéн гаргах шүүрлийн дутагдалд орж, пологдох буюу өөх иõдэлтийн хордлого болж, түүгээр ч барахгүи нойр булчирхаéн хурц дутагдал буюу цус харвалтаар нас барах тохиодол ч гардаг.
Хоол хүнсýíäýý өөхийг хэт ихээр хэрэглэх буюу ер нь өөх тосыг хоногийн хэмжээ хэтрүүлэн хэрэглэх нь хүний áèå мах бодид буруу исэлдýлт явагдаж, заримäàà өөхний эс хуримтлагдах, ýд эрхтэнд өөхөн бөмблөг сууж, тýдгээр эрхтэний үйл ажиллагааг нь алдагдуулах, улмаар дутагдалд ч оруулж болдог.
Ялангуяа гэдэсний чацархайд, элэгний эсийн завсарт өөх их хуримтална. Түүгээр ч барахгүé булчингийн ширхэг завсарт өөхний дусал алаглан үечлэн хурамтлагддаг. Мºн арьсын доорхи өөхөн ислэãò ººõ îðæ маш хурдан хуримтагддаг.
Мºн түүнээс гадна өөх тосыг буруугаар удаан хадгалснаас чанар нь алдагдан исэлдэх буюу хуршиж үнэр амь нь адагддаг. Ийм өөх тосыг зөвхөн техникт саванжилтад хэрэглэнэ. Мºн түүнээс гадна сайн чанартай тос өөхийг хүнсэнд боловсруулах технологи нь өөр буюу буруугаас хэт халаах, исэлд¿үлэх, түлýн боловсруулж хэрэглэх хүний биед маш хортойгоор барахгүé элэгний үйл ажиллагаанд шууд муугаар нөлөөлнө..
Орчин үед зарим хүмүүс залхуурч өөх, тос, махыг түлж шарах, хуурах нь ихэсчээ. Энý бол маш аюултай зуршил юм. Хичнээн сайхан хоолны орц, бүтээгдэхүүн байсан ч боловсруулалт нь буруу бол бие мах бодид хортоé нөлөөлнө.
Ò¿ëñýí ººõ, øàðãààñàí òîñ íü õàâäàð ¿¿ñãýõ øàëòãààí áîëæ áóéã ýðäýìòýä òîãòîîñîí áèëýý. Ургамлын найрлаганд байх тосны хэмжээ түүний найрлага бүрэлдэхүүн нь харилцан адилгүй байдаг. Жишээ нь: Үр жимснээс чацаргана 14-27%, хушны самар 30-70%, газрын самар /арахис/ 49%, шар буурцаг 20%% наран цэцэг 24-38, маалинга 29% олсны ургамал 30%, хөвөн 23% гич /ãîрчица/ 29-36%, эрэнд (клещевино) 60% хүртэл тос агуулагддаг.
Ургамлын үр жимс боловсрох явцад нүүрс уснаас тос үүснэ. Ургамлын найрлаганд байх тосны хэмжээ түүний найрлага бүрэлдэхүүн нь харилцан адилгүй байдаг. Жишээ нь: Үр жимснээñ чацаргана 14-27%, хушны самар 30-70%, газрын самар /арахис/ 49%, шар буурцаг 20%% наран цэцэг 24-38, маалинга 29% олсны ургамал 30%, хөвөн 23% гич /Горчица/ 29-36%, эрэнд (клещевино) 60% хүртэл тос агуулагддаг.
Ургамлын үр жимс боловсрох явцад нүүрс уснаас тос үүснэ. Тос хуримтагдах гол эх сурвалж нь глюкоза, фруктоза, бичил бетэнд пентизоос мºн òàëõны хөрөнгөнцөрт этилийн спирт, пируват, цууны хүчлээс туñ туñ үүсдэг.
Хүний бие мах бîäид ч гэсэн эдгээр нь ихдэх буюу буруу исэлдэлтэд орвол хэт таргалалт үүснэ. Мºн өөх тосноос гаäíà тосорхог бодис липтонд, глюколинд гэж байна. Эдгээр нь органик нэгдэлтэй нийлж нэгдэж ургамалд эфир үүсгэнэ. Дотроо
ôîñôàтит плазмалоген, сфинголипид гэж баéна. Эдгээр нь эсиéн солилцоонд янз бүрийн бодис нэвтэрч орохыг зохицуулна.
ôîñôàтит плазмалоген, сфинголипид гэж баéна. Эдгээр нь эсиéн солилцоонд янз бүрийн бодис нэвтэрч орохыг зохицуулна.
Эдгээр нь шар буурцагт 1.6-2.2%, хөвөнгийн ургамалд 1.5-2.0%, вандуйд 1.0-1.4%, наранцэцэгт 0.7-0.8%, улаан буудайд 0.4-0.5% ýрдýнý шишд 0.2-0.3% байна.
Лав: гэж бодис нь ургамалд баéдаг. Ëàâûã гоо сайхан ба лааны үйлдвэрò õýðýãëýíý. ̺í óðàí áàðèмалд хэв болгоход хэрэглэдэг. Öàðöàñíû ó÷èð õîîë õ¿íñýíä ø¿ä õèéõýä õýðýãëýõèéã õîðèãëîíî.
Нүүрс уñ
Хүн ба амьтан ургамлын бүтцэд хамгийн өргºн тарсан органик нэгдэл бол нүүрс уñ юм. Нүүрс уñ хүний биед чөлөөт энергийн эх булаг болж, эд эсийг нөхөн төлжүүлэх, эсийн үндсэн бүтэцэд оролцдог амьд эсийн амьдрахад ихээхэн үүрэг гүйцэтгэнэ.
Хүний биеийн 1%-ийг нүүрс уñ эзлэх ба нөөц полисахарид нь /глюкоген/ 10-20%-ийг мах, булчинд 4-5% эзэлж байдаг. Хүний бүх нүүрс уñны 80% нь элэг ба булчинд байдаг. Эрдэмтэдийн судалгаагаар хүний биеийн өөх ба булчинд байх гликогений нөөц нь 1.5-2.0 кг гэж үздэг.
Нүүрс уñ нь энергийн 60 гаруй хувийг хангадаг. 1 гр нүүрс уñ исэлдэхэд 4.1 ккал дулаан ялгарна. Нүүрс уñ нь эсийн бүтэц нуклеопротеéд, ленопротейдын нийлэгжилтэнд оролцоно. Эсийн мембранд байж биохимийн бодис хүлээн авах, заах үед чухал үүрэгтэй. Мºн хоол боловеруулах болон дотоод шүүрлийн олон булчирхайнаас гарах шүүрэлд болон мөгөөрсөн хоолойн дотор салстад их байх ба эдгээрийг варус бай нянгаас хамгаалахад оролцдог.
Нүүрс уñ агуулсан полимерүүд нь геммунг уураг үүсэхэд нөлөөлдөг. Иймд хүний биеийн эсэргүүцэл сайжруулах болон дархлааг сайжруулахад чухал үүрэгтэй. Хоолоор орсон цурдуул, гликоген, сахараза, лактор зэрэг нүүрс уñ нь тусгай задлагч ферментийн нөлөөнд задран моносахарид болон цусанд шимэгдэн орох ба эд эсэд 20 гр, цусанд 100 мл-д 80 - 90 г (120 хүртэл) хэмжээгээр байна.
Хүний биед нүүрс уñ дутагдвал эд эс, булчинд явагдах бодисын солилцоо удаашран дулаан үүсэлтгүй болж, уураг тархин нүүрс усаар дугагдана. Сульдах, булчин шөрмөс ч мºн энергээр дутагдана. Ухаан балартана, салгална, хүч тамиргүй болно.
Түүгээр ч барахгүй хуримтлагдсан гликоген зарцуулагдаж дуусахад бие нь хөрч, даарч, сульдан хөдөлмөрийн чадвараа алдана. Ер нь хүний биед хуримтлагдсан гликоген нь 3 цагийн турш биеийн хүчний хүнд хөдөлмөр хийхэд зарцуулдаг. Цааш илүү хөдөлмөрлөхөд биед байгаа өөх тос уургийг задлан энергийн эх болгон шилжүүлнэ. Бид хорт бодис хуримтлуулна.
Харин хүний нүүрс уñны хэрэглээ ихэдвэл саахар цусанд ихэсч зүрх судасны үйл ажиллагааг муу болгохоос гадна буруу солилцоо ихсэч, таргалалт үүснэ. Мºн эрдэс бодисын дутагдалд орно. Зарим амин дэм болон амин хүчлийн дутагдалд орно. Мºн зарим дотоод шүүрлийн булчирхай, ходоод гэдэсний хоол боловñруулах шүүрэх, ялгаралт багасч хүн үмхий хийгээд унгуулах нь ихэвч, нойр булчирхайн өвчлөлд өртөх ба нойр булчирхайн куперовеский эс гэмтэж саахаржин диабет өвчин тусдаг.
Энý үед энý булчирхайн эд эсийг сэргýэх, төлжүүлэн шинэ залуу эс үүñгэхэд оросын "Ялма" компаний үйлдвэрлэдэг уургийн бодис маш сайн үр дүнтэй бөгөөд мºн компаний үйлдвэрлэсэн янтарийн хүчил, йод актав зэргийг нь хамруулан хэрэглэхэд ул мөргүй үлдэцгүй эдгэж байна. Архагшсан үед энý хүү эмчилгээг 3-6 сараар курс маягаар хэрэглэхээс гадна хамгийн гол нь хоолоор эмчилдэг байна. Нүүрс усыг ерөнхийд нь 3 ангилдаг.
Үүнд энгийн буюу моносахарид, олигосахарид, нийлмэл нүүрс уñ гэж ангилна. Моносахаридод альдоз, кинз, олигосахаридад ди ба три сахаридууд орно. Харин нийлмэл буюу полисахаридад нэг төрлийн буюу гомополисахаридууд нэг төрлийн буñ гомодолисахаридууд нь хүчиллэг ба саармаг гэж ангилагддаг.
Моносахаридуудад глюкоза, фрутоза, манииоза орно Олигосахаридын дисахаридад нь сахароза, мальтоза, лазтоза, прегалоза, целлобиоза орно. Олигосахаридын три сахаридад устай задралд ороход 3-н молекул моносахарид үүснэ. Харин полисахаридууд нь маш олон нийлмэл сахаридуудаас үүснэ. Эдгээр сахариудаад нь физиологийн болон биохимийí маш чухал үүргийг хүний биеийн эд эсэд гүйцэтгэнэ.
Эдгээр олон сахаридууд нь ургамал ба амьтан, жимс, жимñгэнд маш ихээр байдаг. Жишээ нь. Хүн ба амьтны нүдний шиллэг бие, үр дамжуулах хоолой, өндгөн эсийн гадна талаар, мºн ясны холбогч эдэд гэх мэт маш их үүрэг рольтой байдаг. Эдгээр нь дутагдвал дээр дурьдсан эрхтэн, эд эсийн үйл ажиллагааг дутагдана.
Мºн эрдсийн солилцоо алдагддаг байна. Нийлмэл нүүрс уснуудад хүний биед маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг нэгдэл бол геперин юм. Энý нь уушиг, элэг, зүрх, булчинд их байх ба хүний цусны бэлэгнэлтийг саатуулдаг байна. Эдгээр олон нүүрс уñ нь ургамал, амьтны гаралтай бүх хоол хүнсэнд мºн жимс, жимсгэнэд ихээр байдаг тул хүн хоолондоо хиймэл буюу химийн аргаар гаргаж авсан сахарт нэгдлүүдиéг уух болон тариагаар яаран авахгүйгээр хүнс тэжээлээрээ авч байвал тун зохимжтой. Гэвч яаралтай амьдрах чухал шаардлагатай үед тарихаас өөр аргагүй юм.
Мºн түүнээс гадна Флавон – гэж ургамалд эсийн шүүсэнд нь байдаг шар, улаан шаргал, улаан, хүрэн, цагаан өнгөтэй будагч бодисуудаас хамаар÷ химийн бүтэц нь өөр байдаг нь хэдэн өºр төрлийн гидроксиль бүлэгтэй, тэдгээр нь байрлал нь өөр өөр байдагтай холбоотой юм. Орчин үед цфалавониодыг их судалж байна. Ялангуяа өндºр уулын ургамалуудад чөлөөт байдлаар, эсвэл гликозид хэлбэрээр оршино. Өндºр уулын ургамал нь флавоноидуудаар баялаг байдаг нь нарны хэт ягаан туяанаас хамгаалдаг гэж үзэж байна.
Сүүлийн үед флаваноéдуудыг элдэв эмийн бодис болгон цус тогтоох, гөлгөр булчингийн агшилт сайжруулах, шээс, цөс ялгаралтыг ихэсгэх, цусны даралт бууруулах, шээс, цөс ялгаралтыг ихэсгэх, цусны даралт бууруулах зэрэг эмүүд хийж байна.
Флаваноéдууд нь хялгасан судасны ханыг бэхжүүлэх, нэвчилтийг багасгах, витамин С-ийн үйлчилгээг идэвхижүүлэх мºн хүнсний зарим бүтэгэдэхүүнийг исэлдэж муудахаас хамгаалах зорилгоор өргºн хэрэглэж байна. Зарим гоёмсог үнэртэй флаваниодуудыг үнэрт анхилуун цэцэгнүүдээс авч гоо сайхны үйлдвэрлэлд хэрэглэдэг.
Мºн Хятадын Цинхай мужид өндºð ууланд ургадаг хорхой өвсний гаралтай флаванойд болон Оросын өндºр ууланд ургадаг флаваноéдуудыг дээр үеэс хүн төрөлхтөн авч урт наслах, залуужуулахдаа хэрэглэж байсан. Орчин үед Оросын "Ялма" компани нь мºн ýнэхү¿ флаванойдоор нэмэлт хүнс гаргаж эмчилгээ ба урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хэрэглэж байна.
Энý флаванус нь эд эсийн хялгасан судсыг сайжруулах судас цэвэрлэх, хорыг гадагшлуулах, эд эсийг сэргээх, дархлалт сэргээхэд сайн үéлчилгээтэé бөгөөд селеновит ба эхэсийн уурагтай хамтруулан 3-6 сараар завсарлагатай ууж хэрэглэвэл хурц ба архаг өвчин илааршихаас гадна залуужих хандлагатай байгаа эмчилгээний үр дүнд ажиллагдсан бөгөөд Солонгосын улаан хүн орхоодойтой хамсруулан курс маягаар хэрэглэвэл маш сайн үр дүнтэй байна. Ялангуяа 45-аас дээш насныханд хэрэглэхэд нэлээд үр дүн нь илтээр мэдэгддэг нь бас ажиглагдсан юм. Орчин үед 150 гаруй флавониод илрээд байна.
Органик хүчлүүд
Органик хүчлүүд нь хүний бие махбодийн янз бүрийн солилцооны үед нүүрс уñ, өөх, тос, амин хүчил зэрэг исэлдэлтийн завñрын бүтээгдэхүүн юм. Эдгээр нь хүний бие мах бодидийн эд эсийн бодисын солилцоонд нилээд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Мºн түүнээс гадна сахар, амин хүчил, алкалиод зэрэг олон нэгдэлүүдийн нийлэгжилтэнд оролцон, уураг ба нүүрс у, тос зэргүүдийн бодисын солилцоог хооронд нь холбож өгдөг. Органик хүчлүүдийг дотор нь дэгдэмхий ба дэгдэмхий буñ гэж 2 ангилна.
Дэгдэмхий хүчилд нэг суурьт шоргоолжны хүчил, цууны хүчил, пропионы хүчил, тосны хүчлүүд орно. Ургамалд тосны хүчил агааргүй нөхцөлд бичил биетний үйлчлэлийн нөлөөн дор үүснэ.
Дэгдэмхий буñ хүчилд оксикарбон хүчил, хурганчиõний хүчил, алимны хүчил, фумарын хүчил, хувын Д дарсны хүчил ба аконитын хүчил орно.
Алимны хүчил нь исгэлэн амттай алим, чавга, мибр зэрэг байна. Мºн яртай жимс, махаар тамхинд 6.5%, мөөгөнд бас байна.
Адинины хүчил нь улаан манжингийн шүүсэнд их байна.
Бензионы хүчил нь эмийн үйлдвэрт, будгийн үйлдвэрт хэрэглэнэ. /Үнэртэй учир/ Энý нь цангис алирс /аньс/ тэс зэрэгт жимсэнд их байна. Мөөгөнд бас байна.
Галтны хүчил нь организ үйлчилгээтэй. Аргаах үйлчилгээтэй танин нь глюкозид юм. Энý нь бургас царсны холтос, жимс, цайны навчинд мºн үүний үндсэнд байна.
Изовалерианы хүчил нь бамбайн үндсэнд байдаг.
Слейны хүчил Ургамлын шингэн тосонд глицерид хэлбэртэй байна Үүнийг тосолгоонууд бол хөөс унтраах ба будгийн үйлдвэрт хэрэглэнэ.
Линолген хүчил амьтны ба ургамлын гаралтай тосонд байдаг. Олиф, лак, будаг үйлдвэрлэхэд хэрэглэнэ. Мºн линолены хүчлийг энý чиглэлүүдэд бас хэрэглэнэ.
Фумарын хүчил хаг өвс, мөөг, амьтны булчинд их байдаг булчинд урвалаар үүсдэг.
Ìàëîíû хүчил. Энý нь хүний биед В1 ба В2 амин дэм болон бусад олон органик нийлэгжилтэнд оролцдог. Улаан манжингийн шүүсэнд их байна.
Нимбэгний хүчил нь хүний бие махбодид олон органик хүчлүүд задрах, исэлдэх, ангижрах үйл ажиллагаанд оролцоно. Энý нимбэгний хүчил нь жүржний наéрлаганд 9% хүртэл байдаг. Мºн энý хүчлийг хүнсний үйлдвэрт ундаа, амттан үйлдвэрлэхэд өргºн хэрэглэдэг.
Сүүний хүчил нь хүн ба амьтны булчингийн үйл ажиллагааны явцад үүсдэг. Ялнгауяа хүчтэй хөдөлмөрлөх үед глюкоз задрахад үүсч байдаг. Энý хүчлийг арьс шир боловñруулах, амттан ба мөхөөлдөс үйлдвэрлэхэд өргºн хэрýглэнэ. Сүүний хүчил булчингийн ширхэг завсарт хуримтлагдвал өвчин үүñгэдэг.
Сүүн хүчил нь цагаан идээ болон жимс ногоонд их байдаг.
Хурган чихний хүчил нь зарим ургамлын наéрлаганд кальцийн давс баидалтай байдаг. Хүний бие мах бодид эд эсийн исэлдэн ангижрах үйл явцад үүсч шээсба хөлсөөр ялгарна. Хурган чихний хүчлийн нэхмэлийн будаг болгон хэрýглэх, мºн эрээн даавуу, бэхний үéлдвэрт мºн сүрэã цайлгах зэрэгт өргºн хэрэглэнэ.
Цууны хүчил нь ургамалд чөлөөт байдлаар байна. Энý нь хүний бие мах бодид эд эсийн коферментийн найрлаганд, мºн амьсгалах ферментэд оролцдог.
Цууны хүчил нь байгальд их байдаг. Жимсний шүүс исгэхэд болон ногоон дарøилахад бактерийн нөлөөнд ихээр үүсдэг. Үүнийг хүнсний үйлдвэр б мяндас, нэхмэл , будаг болон эфирийн үйлдвэрүүдэд ихээр ашиглана.
Шоргоолжны хүчил нь байгальд их элбэг байдаг. Халгайн түлэх öýâð¿¿òýé õýñýãò èõ ¿¿ñíý. Ýíý õ¿÷èë íü í¿¿ðñ õ¿÷ëèéí ñîëèëöîîíä èõýýõýí үүрэг гүйцэтгэнэ. Шоргоолжны хүчлийн 40%-ийн уусмалыг нь формалин гэдýг. Үүнийг ариутгалд өргºн хэрэглэнэ. Хөдөө аж ахуйд үр тариа, арьс шир боловсруулахад хэрэглэнэ. Мºн хуванцарын гаргаж авахад хэрэглэнэ. Мºн хүнсний үéлдвэрт чихэр, гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд өргºн хэрэглэнэ. Энý нь ургамлын халгай, шилмүүст ургамал болон үрт ургамалд их байдаг.
Фолийн хүчил нь хүний бие махбодид цус үүсэх, төлжих үйл ажиллагаанд оролцоно. Дутагдвал цус багадах чих шуугих, толгой эргэх даарамхай болох зэрэг шинж илэрнэ. Фолийн хүчил нь жимс, жимсгэнý шүүсэнд ихээр байна. Гүзээлзгэнэнд 0.13-0.17 мг%, бөөрөлзөгөнд 0.25 мг%, нохойн хошуунд 0.15 мг% хүртэл байна. Хүний хоногт хэрэглэх хэмжээ нь 0.25-0.5мг байна
Óñ
Óñ õýìæèã÷ íü õ¿ì¿¿íèé íýãýí àäèë áóðõàíû á¿òýýë. Óñ áîë õ¿í áà àìüòàí áîëîí óðãàìàëä þóãààð ÷ îðëóóëæ áîëäîãã¿é ÷àíäìàíü ýðäýíèéí íýã. Åð íü àìüä áàéãàëèéí àìüäàð÷ îðøèí òîãòíîõ ãîë ¿íäýñ íü þì. ªºðººð õýëáýë ÁÓÐÕÀÍ-ààñ àìüäðàëûã òýòãýõýýð çîðèóëñàí àìüä ýë÷ þì. Óñ ººðºº àìüòàé ó÷èð õ¿íèé ÿðüæ áóéã ñîíñîæ áàéäàã òºäèéã¿é óñ áàñ õàðæ ¿çýæ áàéäàã íü íîòëîãäñîí þì. Ýðò äýýð ¿åýñ ìîíãîë õ¿ì¿¿ñ óñàíä àì ãàð÷, /àì àëäàæ/ áîëäîãã¿é ãýäýã áàéñàí íü óñ àìüòàéã ìýäýæ áàéñíûõ ÷ áàéæ áîëîõ þì.
Èéìä óñûã àìüä ñýð¿¿í ãýæ ¿çäýã. Ãýõäýý óñ íü àìüä áîëîâ÷ õ¿íýýñ ÿëãààòàé íü àëèâàà õèëýíö í¿ãýëýýñ àíãèä, öýâýð àðèóí áàéäàã. Ãýâ÷ çàðèì í¿ãýë õèëýíöýò õ¿ì¿¿íèé ¿éëäëýýñ óñ íü áóçàðëàãäàí õ¿ì¿¿ñèéã õîðëîõ àþóëòàé áàéäàã ãýæ çàðèì íîì ñýòã¿¿ëä îëîí óäàà áè÷èãäýæ áàéãàà. Ýíýòõýã, Ò¿âäýä ÷ºòãºðèéí /Ôàêøàñ/ íóóð÷ ãýæ áàéäàã.
Õèìèéí á¿òöýýðýý H2O ãýõ òîìú¸îòîé óñ íü ÿìàðòàé ÷ áèäíèé áèå ìàõáîäèéí 70-90%-èéã ýçýëäýã. Õ¿íèé áîëîí óðãàìàë, àìüòàíû ýñèéí ïðîòîïëàçìä óñ íü óóñãàã÷ òºäèéã¿é ñýðýë äàìæóóëàëòàä ìàø ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. Ýä ýñ íü óñààð äóòàãäâàë ¿ð÷èéæ, õîð÷èéæ, ¿õýõ, ìºõºëä õ¿ðãýíý. Õàðèí ýñèéí äîòîðõè óñ íü õ¿íèé áèåèéí ýðäýñ, äàâñíû ñîëèëöîîã çîõèöóóëàí àìüñãàë õºëñ, øýýñ çýðãýýñ ãàäàãø ÿëãàðóóëàõ ýðõòýíèé òóñëàìæààð ÿëãàð÷ áàéäàã.
Áèåä óñ èõýäâýë ýñèéí çàâñàðò óñ õóðæ, óñàí õàâàí ¿¿ñíý. Õ¿íèé áèåä ÿâàãäàõ óñíû ñîëèëöîîã ç¿ðõ, Ẻð, äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí îðîëöîîòîéãîîð óóðàã òàðõè óäèðäàõ áîëîâ÷ áóñàä ýðäýñ, äàâñíû ñîëèëöîîòîé íàðèéí ø¿òýëöýýòýé áàéäàã. Æèøýý íü: Èäýæ áóé õîîë õ¿íñíèé äàâñ íü èõýäâýë ýä ýñò óñ õóðèìòëàãäàí óñàí õàâàí ¿¿ñíý. Åð íü óñ áîë õ¿íèé áèå ìàõ áîäèò óñàí õýëáýðèéí àìüäðàëûã òýýâýðëýõ ÷àäâàðòàé þì. ̺í õ¿íèé áèåä ìýäýýëýë äàìæóóëàëòàä óñ à÷ õîëáîãäîëòîé. Ýëäýâ ºâ÷íèéã ýì÷ëýõýä óñíû èä øèäèéã õýðýãëýíý.
Áàéãàëèàñ çàÿàñàí ðàøààí, áóëãóóä áîëîí àìüä áèå, àìüã¿é óñûã îð÷èí ¿åä õ¿íèé áèåä ¿¿ññýí ºâ÷èí ýìãýã¿¿äèéã ýì÷èëæ áàéíà. Õ¿íèé áèåä õýðýãëýõ óñíû õýìæýý äóòàãäâàë ýä ýñ õîð÷èéæ, ºòëºëò õºãøðºëò, ìºõºë áîëäîã. Õ¿í õîíîãò 1.5-2ë óñ õýðýãëýõ íü ç¿éòýé.
Àãààð
Ǻâ õîîëëîõ òóõàé ñýäýâ äîòîð àãààð îðóóëñàí íü áàñ ë ó÷èðòàé. Àãààð áîë õ¿íèé áèå ìàõáîäèéí á¿òýýãäýõ¿¿í õýñýã þì. ªºðººð õýëáýë õ¿íèé òàâàí ìàõáîäèéí íýã þì. Àãààðààð õîîëëîõîä ãîë ¿¿ðãèéã óóøèã íºõöºëä¿¿ëäýã. Àìüñãàëæ áóé àãààðûã áóðõàí á¿òýýõäýý öýâýð àðèóíààð, òóñãàé õàðüöààò á¿òýöòýéãýýð á¿òýýæýý. Ãýâ÷ õ¿í òºðºëõòºí ººðºº àãààðàà áîõèðäóóëæ áàéãàà áèëýý.
Àãààðààñ õ¿íèé áèåä O2 íü ýä ýñèéí áîäèñûí ñîëèëöîëä îðæ èñýëäýõýä ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. Õ¿÷èë òºðºã÷èéã (Î2) öóñíû óëààí Ẻì 纺âºðëºí ýä ýñýä õ¿ðãýæ ºãäºã. Àãààðûã õàìðààð ñîðæ îðñíîîñ õîéø óóøèãíû öóëöàíä õ¿÷èëòºðºã÷èéí öóñàíä îðóóëàõ íàðèéí ñîëèëöîî ÿâàãäàæ, óëìààð õ¿÷èë òºðºã÷ººð áàÿæñàí öóñ íü õ¿íèé á¿õ ýä ýñýýð òàðõàíà. Èñýëäýí àíãèæðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíä îðóóëäàã.
Àìüñãàëûí òºâèéã í¿¿ðñ õ¿÷ëèéí õèé öî÷èðîëä îðóóëæ ºãäºã. Öî÷èðñîí òàðõè àìüñãàëàõ ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëíà.
Áîõèðäñîí àãààðò ÿíç á¿ðèéí õîðò õèé òºäèéã¿é õèëèéí áîäèñóóä íü õàìðààð äàìæèí óóøãèíä îðñíîîðîî õ¿íèé áèåèéí ýä ýñèéã õîðäóóëæ ýëäýâ ºâ÷í¿¿äèéã ¿¿ñãýí, àìüäðàõ íàñûã íü áîãèíñãîõ àþóëòàé þì. Èéìä õîò òºëºâëºëòèéã çºâ òºëºâëºí õîòûí àãààðûã áîõèðäëîîñ õàìãààëàõ íü íýí òýðã¿¿í çîðèëò áàéäàã.
Áàðèëãà áàéãóóëàìæ Ẻãíºðºõ òóñàì àãààðûí áîëîí õºðñíèé áîõèðäîë èõýñäýã. Ýíý íü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîéãîîð íºëººëäºã. ̺í áàéãàëü îð÷èíä ÷ õîðòîéãîîð íºëººëäºã.
Öýâýð àãààðò, öýâýð îð÷èíä öýýæ ä¿¿ðýí àìüñãàëæ, òàéâàí èäñýí õîîë õ¿íèé áèåä çºâ øèíãýæ, øèì òýæýýë áîëäîã. Õàðèí áîõèð îð÷èíä, áîõèð àãààðò èäñýí õîîë øèíãýö ìóó áàéäàã íü ýðäýìòýäèéí ñóäàëãààãààð áàñ íîòëîãäñîí áàéíà.
Äàгäàíïýðýíëýé Áÿìáàäýëãýð
2009 îí
No comments:
Post a Comment